Praca z dzieckiem zdolnym w przedszkolu

W przedszkolach możemy coraz częściej spotkać dzieci wyróżniające się różnego rodzaju zdolnościami. Mogą to być uzdolnienia z różnych dziedzin: pisania, czytania, liczenia, muzyki czy plastyki. Jednak nie zawsze praca z takimi dziećmi jest odpowiednio ukierunkowana i przygotowana. Zazwyczaj radzą sobie one same, nie sprawiając problemów wychowawczych. Zdarzają się jednak sytuacje, gdy dziecko zaniedbywane przez nauczyciela czy rodziców nie rozwija swoich uzdolnień. Wtedy staje się kłopotliwe, chcąc zwrócić na siebie uwagę. Nie jest w stanie samodzielnie rozwijać swoich zdolności, potrzebuje kogoś kto będzie nim kierował.

Cechy i potrzeby dziecka zdolnego

Szczególne zdolności dziecka możemy zidentyfikować za pomocą obserwacji, w której zwracamy uwagę na jego zachowanie oraz cechy jego osobowości:

• w sferze umysłowej:

- szybko zapamiętuje nowe rzeczy, ma dobrą pamięć,

- rozumie polecenia i zadania,

- jest zainteresowane otaczającym światem, zadaje bardzo dużo pytań,

- jest ciekawe, pragnie poznać przyczyny danego zjawiska,

- ma rozległą wiedzę, posiada dużo wiadomości na określony temat,

- umysłowe zadania wykonuje z przyjemnością,

- potrafi przez dłuższy czas skupić uwagę na wykonywanym zadaniu,

- wyróżnia je bystrość obserwacji i spostrzegawczość,

- ma ciekawe pomysły oraz bogatą wyobraźnię,

- zna bardzo dużo słów, poprawnie posługuje się językiem,

- lubi wymyślać nowe zabawy i opowiadania,

- ma wiele pomysłów i rozwiązań problemów,

- swoje prace wykonuje bardzo dokładnie,

• w sferze społecznej:

- woli pracować samodzielnie,

- szybciej niż jego rówieśnicy nawiązuje kontakty z innymi,

- wykazuje zdolności przywódcze,

- jest samodzielne,

• w sferze fizycznej:

- jest aktywne w czasie zajęć,

- ma dobrą koordynację ruchową,

• w sferze emocjonalnej:

- wyraża swoje myśli i emocje w różnej formie, np. niewerbalnej, plastycznej,

- bywa niegrzeczne w chwilach znudzenia lub sfrustrowania,

- jest niecierpliwe, gdy inne dzieci wykonują powierzone zadania wolniej,

- jest wrażliwe na swoje i cudze uczucia,

- wykazuje emocjonalną głębię i intensywność uczuć i zachowań.

Dzieci, u których rozwinęła się potrzeba poznawcza, są ciekawe, poszukują możliwości wzbogacenia wiedzy i umiejętności w sposób aktywny (analizowanie, eksperymentowanie, samodzielne zadanie). Ważną rolę w zaspokajaniu potrzeb dziecka zdolnego pełni nauczyciel i rodzice. Ich zadaniem jest organizowanie dzieciom zabaw i zajęć pobudzających ich naturalną ciekawość świata i dawanie im możliwości samodzielnego doświadczenia. Pomocne w tym przypadku może być:

• dostosowanie tempa pracy i przekazywania wiedzy do możliwości dziecka,
• stwarzanie sytuacji do twórczego i samodzielnego rozwiązywania problemów,
• motywowanie do samodzielnej pracy,
• zachęcanie dziecka i rodziców do korzystania z różnego rodzaju zajęć poza przedszkolem (plastycznych, muzycznych, sportowych),
• udział w różnego rodzaju konkursach, występach itp.

W przypadku zaspokojenia potrzeb emocjonalnych chodzi o prawidłowy rozwój emocjonalny dziecka zdolnego, czyli wykształcenie się u dzieci umiejętności:

• czekania na nagrodę,
• podporządkowania się normom grupowym,
• adekwatnego reagowania na określone sytuacje,
• współdziałania w grupie,
• współodczuwania stanów emocjonalnych innych osób oraz chęć pomocy innym,
• radzenie sobie z przeżywanym stresem i negatywnymi emocjami.

Potrzeby społeczne przejawiają się przede wszystkim w chęci przynależności do określonej grupy. Dzieci zdolne niekiedy czuję się „inne” i wyobcowane z grupy. Niekiedy odtrącenie z grupy może wpływać destrukcyjnie na dziecko zdolne. Zrozumienie potrzeb dziecka zdolnego wymaga uwzględnienia jego intelektualnych i pozaintelektualnych cech osobowości.

Joanna Skoczylas

Artykuł opublikowany w czasopiśmie "Wychowanie w przedszkolu"